«Ο άνθρωπος παίζει μονάχα όταν είναι άνθρωπος μ’ όλη τη σημασία της λέξης, και είναι ολότελα Άνθρωπος μόνο όταν παίζει», ισχυρίζεται ο Σίλλερ.
Μέσα από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί έχει αποδειχθεί ότι η θεατρική κούκλα μπορεί να αξιοποιηθεί ως ψυχοθεραπευτικό εργαλείο. Στο «Ψυχοθεραπευτικό Κουκλοθέατρο» συνυπάρχει η κούκλα, ένα αντικείμενο με έντονα στοιχεία συμβολισμού, το θέατρο που αποτελεί πανανθρώπινη ανάγκη δημιουργικής έκφρασης, επικοινωνίας και απάντησης ερωτημάτων και συγκρούσεων μέσα από την αναπαράσταση και την κάθαρση και η θεραπεία ως ανάγκη του ανθρώπου να αλλάξει ή να εξελίξει πλευρές της ύπαρξής του. Όπως επισημαίνει η Μαριαλένα Τσιαμούρα (2021), δεν είναι η κούκλα ή ο θεραπευτής αυτοί που θεραπεύουν, αλλά οι σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και τις κούκλες.
Το άτομο προβάλει εσωτερικές σκέψεις και συναισθήματα στην κούκλα, καθώς αισθάνεται προστατευμένο από αυτήν μιας και δεν το εκθέτει σε μια απειλούμενη ή επικριτική κατάσταση (Axline, 1947). Δουλεύοντας με την κούκλα μπορεί το άτομο να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του, να τα αναγνωρίσει και να τα ρυθμίσει. Ειδικά για τα παιδιά η κούκλα αποτελεί το εργαλείο για να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους, ακόμα κι αυτά που δεν μπορούν να εκφράσουν με λόγια ή που δεν επιτρέπεται από τον περίγυρο να δείξουν εύκολα, όπως ο θυμός. Όπως επισημαίνει ο Bromfield (1995, p.435) η κούκλα βοηθά το άτομο να εξωτερικεύσει μια εσωτερική σύγκρουση μέσα από συμβολικές πράξεις, προβάλλοντας τα συναισθήματά του στην κούκλα αντί του ατόμου με το οποίο συνδέεται. Έτσι δημιουργείται μια σωματική και ψυχολογική ασφάλεια στο άτομο που διευκολύνει την αυθόρμητη συναισθηματική του έκφραση (Woltmann, 1951/1964).
Η Μ. Τσιαμούρα υπογραμμίζει ότι μέσω του παιχνιδιού με την κούκλα οι αντιστάσεις χαλαρώνουν και το άτομο μπορεί πια να δει πιο καθαρά τις επιλογές που έχει, τις οποίες πριν, λόγω των αντιστάσεών του, δυσκολευόταν να δει. Μέσα από την αποπροσωποίηση το άτομο δοκιμάζει να κάνει κάτι διαφορετικό από αυτό που συνήθιζε μέχρι τώρα και αυτή η επανορθωτική εμπειρία αφομοιώνεται ως βίωμα μέσα από την επαφή με την κούκλα (Webb, 1991). Επιπροσθέτως μέσα από την κατασκευή και το παιχνίδι με την κούκλα καλλιεργείται το αίσθημα της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης, καθώς το άτομο λαμβάνει αποφάσεις και ενδυναμώνεται συναισθηματικά (Jewel, 1989).
Για να συντελεστούν όλες οι παραπάνω εσωτερικές διεργασίες είναι πολύ πιο σημαντικό να κατασκευάσει το άτομο την δική του κούκλα κι όχι να χρησιμοποιεί μια έτοιμη κούκλα που του δόθηκε. Η σχέση με την κούκλα μπορεί να αντικατοπτρίσει ακόμα και την σχέση κάποιου με τον εαυτό του, ενώ μέσω του παιχνιδιού ρόλων μπορεί κάποιος να ανακαλύπτει άγνωστα ως τώρα τμήματα του εαυτού του.
